„Walka o zachodnie granice Rzeczypospolitej 1918-1921” była tematem kolejnego Salonu Historycznego, organizowanego przez Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół PW. Spotkanie odbyło się 20 stycznia 2020 r. w Małej Auli Politechniki Warszawskiej, tradycyjnie w poniedziałek o godz. 18-tej
Salon Historyczny rozpoczął prof. Andrzej Jakubiak, Prezes SAiP PW. Następnie głos zabrał Rektor Politechniki Warszawskiej prof. Jan Szmidt, który nawiązał w wystąpieniu do swoich doświadczeń związanych z tematyką spotkania.
Spotkanie prowadził dr inż. Sylwester Gładyś, organizator Salonów Historycznych SAiP PW.
Data spotkania nie została wybrana przypadkowo. Dokładnie 100 lat temu 21 stycznia 1920 roku zakończyła się trwająca od 18 stycznia 1919 roku paryska konferencja pokojowa na której przyjęty został Traktat Wersalski, główny traktat pokojowy kończący I wojnę światową, wprowadzający nowy ład polityczny oraz ustalający wiele granic międzypaństwowych w Europie. Traktat potwierdzał polską niepodległość ale wprowadzał kilka punktów zapalnych, które przyczyniły się do nietrwałości jego zapisów. W latach 1918- 1921 trwały walki o zachodnie granice Rzeczypospolitej, wybuchło powstanie wielkopolskie i trzy powstania
śląskie.
Prowadzący spotkanie dr inż. S. Gładyś zwrócił uwagę na udział studentów Politechniki Warszawskiej w tamtych wydarzeniach. Przytoczył fragment sprawozdania z działalności Politechniki w ciągu roku 1920/1921 , wygłoszone podczas uroczystego otwarcia roku akademickiego 1921/1922„ Mimo przecież pozornego pokoju, którym cieszyliśmy się w ubiegłym roku sprawozdawczym, były jednak chwile, kiedy smutkiem przejęły się serca nasze, kiedy wielu z młodzieży naszej, wrażliwej na niesłuszność i gwałt, wyrządzony przez zaborców pruskich na Górnym Śląsku, parci miłością do kraju, podążyło tam, na Śląsk, aby dopomóc organizacjom i siłom miejscowym przy plebiscycie i powstaniach – i tam legło. I znów przybyła garść ofiarnych młodzieńców, którzy, porzuciwszy spokojną pracę i naukę, ponieśli życie na stracenie w ofierze Wielkiej Ojczyźnie”.
Symbolem tego Salonu widocznym na plakatach i zaproszeniach była pocztówka z 1921 roku przedstawiająca Gmach Główny Politechniki Warszawskiej z powiększonym fragmentem elewacji na którym znajduje się graffiti „Wszyscy do walki o Górny Śląsk”
Przed rozpoczęciem prelekcji zaproszonych gości pianista Piotr Latoszyński przepięknie zagrał na fortepianie Bechstein rocznik 1935 jeden z najbardziej znanych utworów Fryderyka Chopina Etiudę C moll op.10 nr 12 ( etiudę rewolucyjną), dzieło, które wymaga od wykonawcy bardzo dużych umiejętności technicznych.
O wygłoszenie prelekcji na temat Powstania Wielkopolskiego, Traktatu Wersalskiego i Powstań Śląskich zostali poproszeni specjalizujący się w tej tematyce profesorowie Wydziału Humanistycznego Politechniki Koszalińskiej.
Pierwszy z nich, prof. zw. dr hab. Bogusław Polak jest historykiem, politologiem i archiwistą. Zajmuje się historią polityczno – wojskową Polski XIX i XX wieku, biografistyką, wkładem Polaków w integrację europejską, bezpieczeństwem Polski XIX i XX wieku. Prof. Bogusław Polak omówił przebieg powstania polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej na przełomie lat 1918-1919, domagających się powrotu ziem zaboru pruskiego do Rzeczypospolitej. To przyjazd I.J.Paderewskiego do Poznania 26 grudnia 1918r. wywołał niemieckie prowokacje w mieście, które następnego dnia doprowadziły do podjęcia akcji powstańczej.w Poznaniu a następnie w całej Wielkopolsce. Przedstawiona została chronologia walk powstańczych, formowanie się regularnego Wojska Wielkopolskiego, zdobycze powstańców potwierdzone rozejmem w Trewirz dnia 19 lutego 1919r.
Następnie dr hab. Michał Polak, prof. uczelni – historyk i ekonomista, dziekan Wydziału Humanistycznego Politechniki Koszalińskiej, omówił rezultaty traktatu wersalskiego, który wszedł w życie 10 stycznia 1920r. Traktat sankcjonował odrodzenie Polski, zarys jej granic. Przedstawiona została geneza, przebieg i skutki zapisów traktatowych dla odradzającej się II Rzeczypospolitej, a także rola premiera i ministra finansów Ignacego Jana Paderewskiego oraz Romana Dmowskiego w wynegocjowaniu ostatecznych warunków tworzenia niepodległego państwa, Prelegent wskazał jaki wpływ na polskie dążenia miał konflikt interesów francuskich i brytyjskich, skutkujący szeregiem ustępstw wobec Niemiec odnośnie przebiegu granicy polsko – niemieckiej.
O powstaniach śląskich z lat 1919-1921, które, obok powstania wielkopolskiego, były najistotniejszym elementem kształtowania zachodnich rubieży odradzającej się II Rzeczypospolitej, mówił dr hab. Waldemar Handke, prof. uczelni. zajmujący się historią najnowszą Polski ze szczególnym uwzględnieniem wojskowości, NSZZ „Solidarność” a także komunistycznego aparatu represji. Profesor Handke przekazał swoje spojrzenie na powstania śląskie, wskazał na wspólnotę Polaków zamieszkujących Górny Śląsk z innymi polskimi prowincjami będącymi pod zaborem pruskim – Wielkopolską i Pomorzem, Mówił o ok. 2 tysiącach Poznańczyków i innych Polakach bijących się o Śląsk, rozumiejących wspólnotę walki o powrót wszystkich ziem do odradzającej się Polski.
Wystąpienia prelegentów przeplatane były utworami Ignacego Jana Paderewskiego: Menuetem
G dur op. 14 nr 1 i Legendą As dur op. 16 nr 1. Na zakończenie pianista Piotr Latoszyński zagrał jeden
z najbardziej znanych polonezów Chopina Polonez As dur op. 53 .
Obecni do końca na spotkaniu Rektor prof. Jan Szmidt i Prorektor prof. Janusz Walo wręczyli zaproszonym prelegentom i pianiście publikację o historii Politechniki Warszawskiej a członkowie Zarządu SAiP PW pięknie oprawione 100 letnie pocztówki będące symbolem tego Salonu Historycznego.
Na zakończenie Salonu Historycznego wszyscy uczestnicy zostali zaproszeni do wzniesienia toastu za pomyślność Politechniki Warszawskiej i do dyskusji o ciekawie przedstawionej problematyce spotkania.
Opracował: Sylwester Gładyś
Zdjęcia: Witold Szulecki
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Źródło: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół PW
